logo

Wilt u via de email op de hoogte worden gehouden van onze activiteiten, meld u dan aan voor onze nieuwsbrief.

U kunt bekijken welke lezingen we in het verleden hebben georganiseerd en welke cursussen.

28 september 2010: Hebben mensen wel een vrije wil?

m.m.v. dr. J.J.A. Bartels, filosoof en oud-docent RUG

Centraal staan vanavond de beschouwingen van de filosoof Peter Bieri (tevens schrijver van de roman "De nachttrein naar Lissabon") over de vrije wil van de mens versus de vrijheid van een kogel om van zijn baan af te wijken.

Twee perspectieven op het handwerk van de vrijheid

In 2001 schreef Peter Bieri, tegenwoordig ook bekend als de schrijver Pascal Mercier en destijds werkzaam als hoogleraar filosofie aan de Freie Universität van Berlijn, een boek over het probleem van de menselijke vrijheid en de "vrije wil".

Het centrale probleem is de tegenstrijdigheid van twee ervaringen die zich tegelijkertijd aan ons opdringen. Aan de ene kant zien we dat alles in deze wereld een kwestie is van oorzaak en gevolg. Anderzijds hebben we de ervaring van (een zekere mate van) vrijheid. Het probleem wordt nog klemmender, wanneer we deze ervaring van vrijheid verbinden met het probleem van verantwoordelijkheid voor ons eigen handelen. We zijn dan immers tegelijkertijd verantwoordelijk voor ons handelen èn niet verantwoordelijk, omdat niemand verantwoordelijk kan zijn voor iets wat hem of haar alleen maar overkomt.

Volgens Bieri hangen deze problemen nauw samen met onze manier van denken. We zijn verdwaald in een doolhof die we eerst zelf hebben aangelegd. Om hier uit te komen moeten we onze concepten en vooronderstellingen met betrekking tot "vrije wil" en "vrijheid", die we gewoonlijk hanteren zonder er verder bij na te denken, expliciet maken en nauwkeurig analyseren. Bieri schaart zich hiermee in de traditie van de Angelsaksische analytische filosofie, waarin de analyse van begrippen een centrale plaats inneemt, en de context waarin woorden en begrippen worden gebruikt, wordt onderzocht. Zijn studie maakt de ruimte vrij om te ontdekken in welke zin er voor mensen eventueel sprake kan zijn van vrijheid en van vrije wil.