logo

Wilt u via de email op de hoogte worden gehouden van onze activiteiten, meld u dan aan voor onze nieuwsbrief.

U kunt bekijken welke lezingen we in het verleden hebben georganiseerd en welke cursussen.

26 oktober 2010: Filosofie Oost-West

m.m.v. dr. Bert de Vries, filosoof

"Oh, East is East, and West is West, and never the twain shall meet" schreef Rudyard Kipling (1865-1936). Even afgezien van het feit dat wanneer men zich over een globe beweegt het oosten vanzelf het westen wordt en omgekeerd, leek en lijkt Rudyard Kipling's constatering zeker van toepassing op de verschillen tussen het wijsgerig denken in de westerse cultuur enerzijds en de culteren van het verre Oosten anderzijds.

In de lezing "Filosofie Oost - West" zal ik mij voor wat de oosterse denkwijzen betreft beperken tot het boeddhisme en daoïsme. De inzet van deze beide levensbeschouwingen heeft een sterk religieus karakter: het is gericht op verlossing, of is op zoek naar een mystieke eenheid tussen mens en kosmos. Het westerse denken daarentegen is gericht op rationele en objectieve kennis. Maar wat wordt daar nou precies mee bedoeld, en kloppen deze oppervlakkige kwalificaties eigenlijk wel? Dat zijn de eerste vragen waar ik mij op zal richten in een inleidend overzicht van westerse en oosterse denkwijzen.

Vervolgens ga ik mij verdiepen in een aantal subtielere onderscheidingen van het westerse en oosterse denken: dualiteit versus non-dualiteit en het zoeken naar een fundament of vast uitgangspunt (archè noemden de oude Grieken dit) versus de ontkenning van het bestaan van een fundamenteel principe (sunyatã). Onder andere Schopenhauer en Nietzsche zullen hierbij aan de orde komen.

Tenslotte zal ik laten zien dat beide denkwijzen geworteld zijn in bepaalde manieren waarop de mens zichzelf verstaat. Dit antropologisch zelfverstaan vormt een basis niet alleen voor een uiteenzetting tussen, maar tevens voor een ontmoeting van het oosterse en westerse denken. Voor dit laatste onderdeel zal ik putten uit het denken van Kierkegaard, Wittgenstein, Plessner, Heidegger en het moderne bewustzijnsonderzoek.

  • Waar schoonheid is, is lelijkheid;
  • waar recht is, is ook onrecht.
  • Kennis en onwetendheid zijn van elkaar afhankelijk;
  • waan en verlichting bepalen elkaar.
  • Dat was in een ver verleden al zo.
  • Hoe zou het nu anders kunnen zijn.
  • Door je te willen ontdoen van het ene
  • en het andere te grijpen
  • verwezenlijk je slechts een stompzinnig schouwspel.
  • Zelfs als je je verwondering over alles uitspreekt,
  • hoe ga je dan om met alles wat verandert?

    • Ryokan Taigu (1758-1831)
    • japans dichter en zenboeddhist